Pan Samochodzik, czyli Tomasz NN


Znajomość języków

        Jedną z umiejętności Tomasza, która była niezbędna do przeżycia tylu interesujących przygód, była znajomość języków obcych. Na pewno było ich wiele, ale które właściwie? Oto, co wynika treści książek:

  1. Rosyjski - w "Pozwoleniu na przywóz lwa" nie dość, że Tomasz wielokrotnie rozmawia z wieloma osobami i trudno sobie wyobrazić, żeby te rozmowy odbywały się w innym języku, to wprost można przeczytać w rozdz. VIII: „zaproponowała, żeby przeszli na język rosyjski. Teraz i ja mogłem się odezwać.” A potem jeszcze w dziewiątym: „Odpowiadałem skąpo, ale i tak wkrótce usłyszał mój obcy, nierosyjski akcent.” I jeszcze w czternastym „Dzień dobry - rzekłem i jak na złość mój nierosyjski akcent zabrzmiał wyraźniej niż zwykle.”
  2. Łacina - sprawa niejasna. W "Uroczysku" Samochodzik miał straszne problemy, cała intryga była osnuta na jego kłopotach z tym językiem, nawet wspomina o swoich złych przeżyciach ze szkoły średniej, aż do zawalenia matury włącznie. Później Samochodzik cytuje łacińskie przysłowia co jeszcze nie jest żadnym dowodem na znajomość języka, choć świadczy pewnie o braku wstrętu. Ale że znajomość łaciny raczej była niezbędna dla historyka sztuki, bez niej nie dałoby się rozwiązać wielu zagadek, to bezpośrednie potwierdzenie tego znajdujemy w "Tajemnicy tajemnic", gdzie w rozdz. X czytamy: „»Jak to dobrze - pomyślałem - że na historii sztuki miałem lektorat łaciny...« Rzecz jasna, nie czytałem po łacinie tak swobodnie jak po angielsku czy po niemiecku.”
  3. Angielski - rozdz. III "Templariuszy": „Znam angielski.” Potem wielokrotnie to potwierdza, uczestnicząc w rozmowach i tłumacząc. Znajomość angielskiego przydała się jeszcze później w "Złotej rękawicy", przy rozmowach z Templerem i Dianą Denver.
  4. Niemiecki - pierwsza rozmowa z Klausem w "Księdze strachów" obyła się po polsku, dopiero w rozdz. IV najpierw Tomasz przysłuchuje się dialogowi Hildy i Klausa, a potem sam zaczyna rozmawiać z Hildą: „- On nie gryzie - powiedziałem po niemiecku”. Później, ze względu właśnie na Hildę i Fryderyka wiele rozmów toczy się w tym języku. Kolejne przygoda, w której uczestniczą niemieckojęzyczni bohaterowie to "Tajemnica tajemnic" i "Niewidzialni". Również tam rozmowy odbywają się w ich ojczystym języku.
  5. Francuski - przed "Fantomasem" nic o tym nie wiadomo i w tej książce nie jest do końca jasno powiedziane, że Samochodzik posługuje się tym językiem. Jednak bardzo dziwne byłoby, żeby ze wszystkimi poznanymi Francuzami rozmawiał w innym języku niż ich ojczysty, co więcej, żeby oni sami między sobą w obecności Tomasza nie używali francuskiego. Poza tym w rozdz. VII Tomasz rozmyśla: „Nie zdziwiło mnie, że Filip, lokaj barona, zna angielski.” Wynika z tego, że wcześniej nie słyszał, aby Filip używał języka anielskiego, mimo, że kilka razy był obecny przy jego wypowiedziach i rozumiał je. A przede wszystkim w rozdz. V Samochodzik opowiada: „W porannej bulwarowej prasie przeczytałem wzmiankę zatytułowaną: Fantomas wykonał groźbę.” Wydaje mi się, że po decyzji o umieszczeniu akcji powieści we Francji, Tomasz mimochodem wyposażony został w znajomość języka.
  6. Czeski - pojawia się dopiero w "Tajemnica tajemnic", przedtem nigdzie nie był wspominany, ale tu w rozdz. III czytamy: „Ludmiła trajkotała. Oczywiście po czesku. Znam dosc dobrze ten język, wiec rozumiałem, o czym mówi.” Historia pewnie podobna do poprzedniej - skoro przygody miały odbywać się za granicą, to bohater musiał znać lokalny język. Tyle że tu jest już jasna deklaracja.

        Nad rosyjskim (i przy okazji nad kłopotami z łaciną) można by jeszcze przejść do porządku dziennego, uznając że trzy pierwsze części nie miały opisywać przygód Samochodzika. Jak jednak widać znajomość również kolejnych języków ujawniania była sukcesywnie w chwili, kiedy w bieżącej powieści okazywała się niezbędna: angielskiego przy rozmowach z Petersenami, niemieckiego przy rozmowie z Hildą, francuskiego półgębkiem podczas pobytu w Zamku Sześciu Dam i czeskiego w chwili przybycia do Pragi. Za to w "Człowieku z UFO" po raz pierwszy Tomasz pojechał do kraju, którego językiem się nie posługiwał. „Nie znałem hiszpańskiego” - przyznaje już w rozdz. I i potem obstaje przy tym konsekwentnie.

Przygody, które nie zostały opisane
  1. "Templariusze", rozdz. XV: „Szukałem pewnego naukowca, który mógł mi wyjaśnić zagadkę zaginionego zbioru starych monet. Na Wyspie Miłości spędzał swój miodowy miesiąc po ślubie, a ja byłem zmuszony przerwać mu sielankę. - Wyobrażam sobie, co myślał o panu - zaśmiała się Karen. - A czy zbiór pan odnalazł? - O, tak. Choć to była jedna z mych najbardziej niebezpiecznych przygód.” Co prawda wątek o monetach poruszony jest w "Zagadkach Fromborka", ale raczej nie o tej sprawie mówił tu Samochodzik.
  2. "Niesamowity dwór", rozdz. IV: „Jeszcze będąc na ostatnim roku studiów, wpadliśmy razem na trop arcyciekawego fałszerstwa dość znanego obrazu, który znajdował się w prywatnych zbiorach.” Tak wspomina Tomasz historię swojej znajomości z Baturą.
  3. "Niesamowity dwór", zakończenie: „Mam dla pana inną pracę. W najbliższej przyszłości wyjedzie pan z naszego ramienia do Monachium w bardzo poufnej misji. Chodzi o odnalezienie i odzyskanie wywiezionych podczas wojny przez hitlerowców zbiorów jednego z naszych muzeów. W Monachium podobno mieszka człowiek, który wie, gdzie te zbiory się znajdują. Pan z nim nawiąże kontakt i postara się wydobyć z niego tajemnicę miejsca, gdzie te zbiory do dziś są ukryte.” Takie zadanie przekazuje Samochodzikow dyrektor Marczak. Znów przy dużej dobrej woli można odnaleźć bardzo nikłe podobieństwo do historii znanej z "Niewidzialnych".
Tomasz według ilustratorów

        Oto, jak ilustratorzy kolejnych wydań przygód Pana Samochodzika wyobrażali sobie jego postać. Przy okazji opracowywania tej galerii zwróciłem uwagę na ciekawą rzecz: mianowicie na niektórych ilustracjach można zauważyć, że Tomasz nosi okulary, a na innych wręcz przeciwnie! Jako „okularnika” rysowali go jedynie Magdalena Kapuścińska i Tomasz Borkowski oraz w pewnym sensie Teresa Wilbik i Krzysztof Wieczorek - gdyż każde z nich jest autorem właściwie tylko jednej podobizny Samochodzika. Krystyna Michałowska spośród wielu rysunków tylko raz jeden sportretowała Tomasza w okularach. Szymon Kobyliński dopiero w ostatnim tomie serii zaczął na ilustracjach umieszczać okulary.
        Ilustracje uszeregowałem według daty ich powstawania, czy też raczej ukazywania się drukiem.


Mieczysław Kwacz
Rys. Mieczysław Kwacz Rys. Mieczysław Kwacz Rys. Mieczysław Kwacz Rys. Mieczysław Kwacz Rys. Mieczysław Kwacz
"Wyspa Złoczyńców", [1964 r.]

Teresa Wilbik
Rys. Teresa Wilbik
"Templariusze", [1966 r.]
Rys. Teresa Wilbik Rys. Teresa Wilbik Rys. Teresa Wilbik Rys. Teresa Wilbik
"Księga strachów", [1967 r.]

Magdalena Kapuścińska
Rys. Magdalena Kapuścińska
"Niesamowity dwór", [1969 r.]

Barbara Dutkowska
Rys. Barbara Dutkowska Rys. Barbara Dutkowska Rys. Barbara Dutkowska Rys. Barbara Dutkowska Rys. Barbara Dutkowska
"Nowe przygody", [1970 r.]

Magdalena Kapuścińska
Rys. Magdalena Kapuścińska
"Uroczysko", [1971 r.]

Krystyna Michałowska
Rys. Krystyna Michałowska Rys. Krystyna Michałowska Rys. Krystyna Michałowska Rys. Krystyna Michałowska Rys. Krystyna Michałowska Rys. Krystyna Michałowska Rys. Krystyna Michałowska Rys. Krystyna Michałowska Rys. Krystyna Michałowska
"Zagadki Fromborka", [1972 r.]

Magdalena Kapuścińska
Rys. Magdalena Kapuścińska
"Fantomas", [1973 r.]

Anna Stylo-Ginter
Rys. Anna Stylo-Ginter Rys. Anna Stylo-Ginter Rys. Anna Stylo-Ginter Rys. Anna Stylo-Ginter Rys. Anna Stylo-Ginter
"Tajemnica tajemnic", [1975 r.]

Tomasz Borowski
Rys. Tomasz Borowski Rys. Tomasz Borowski
"Złota rękawica", [1979 r.]

Szymon Kobyliński
Rys. Szymon Kobyliński Rys. Szymon Kobyliński Rys. Szymon Kobyliński Rys. Szymon Kobyliński Rys. Szymon Kobyliński
"Wyspa Złoczyńców", [1980 r.]
Rys. Szymon Kobyliński
"Księga strachów", [1981 r.]
Rys. Szymon Kobyliński Rys. Szymon Kobyliński Rys. Szymon Kobyliński Rys. Szymon Kobyliński Rys. Szymon Kobyliński Rys. Szymon Kobyliński
"Niesamowity dwór", [1981 r.]
Rys. Szymon Kobyliński Rys. Szymon Kobyliński Rys. Szymon Kobyliński Rys. Szymon Kobyliński
"Nowe przygody", [1982 r.]
Rys. Szymon Kobyliński Rys. Szymon Kobyliński Rys. Szymon Kobyliński
"Fantomas", [1982 r.]
Rys. Szymon Kobyliński Rys. Szymon Kobyliński
"Zagadki Fromborka", [1982 r.]

Krzysztof Wieczorek
Rys. Krzysztof Wieczorek
"Wyspa Złoczyńców", [1983 r.]

Szymon Kobyliński
Rys. Szymon Kobyliński Rys. Szymon Kobyliński Rys. Szymon Kobyliński Rys. Szymon Kobyliński
"Winnetou", [1984 r.]

Tomasz Borowski
Rys. Tomasz Borowski Rys. Tomasz Borowski Rys. Tomasz Borowski Rys. Tomasz Borowski Rys. Tomasz Borowski Rys. Tomasz Borowski Rys. Tomasz Borowski
"Człowiek z UFO", [1985 r.]

Szymon Kobyliński
Rys. Szymon Kobyliński Rys. Szymon Kobyliński Rys. Szymon Kobyliński Rys. Szymon Kobyliński Rys. Szymon Kobyliński Rys. Szymon Kobyliński
"Niewidzialni", [1986 r.]
Rys. Szymon Kobyliński Rys. Szymon Kobyliński Rys. Szymon Kobyliński Rys. Szymon Kobyliński
"Złota rękawica", [1986 r.]
Rys. Szymon Kobyliński Rys. Szymon Kobyliński Rys. Szymon Kobyliński Rys. Szymon Kobyliński
"Człowiek z UFO", [1987 r.]

Piotr Obarek
Rys. Piotr Obarek
"Uroczysko", [1989 r.]

2005 © http://www.nienacki.art.pl

Masz uwagi? Napisz
Hosting: www.castlesofpoland.com
Autor: Piotrek Szymczak.
2005.02.28